Ses yalıtımı - teknik bilgiler

Binalar arasındaki gürültü kirliliği rahatsız edici gürültünün kaynağının varlığına bağlıdır. Çakışma iki nedenden kaynaklanabilir:

• Dış kaynaklar (örn. trafik),
• Iç kaynaklar (örn. diğer bir odadaki aktiviteden ötürü, bina tesisatı, vs.) Ses anlamında binalarda iki türlü boşluk vardır:
• Sesi yayan boşluklar veya gürültülü alanlar (mutfak, oturma odası, müzik odası vb.)
• Sesi toplayan boşluklar (yatak odası, sınıf, vb.)

Ses seviyeleri ve bunlara karşılık gelen ses basıncı ve şiddeti tablosu :

İnsan kulağında işitme duyusunu uyaran, titreşim yapan bir kaynağın hava basıncında oluşturduğu dalgalanmalarla meydana gelen fiziksel olaya “ses” denir. İnsan kulağı 20 Hz ile 20.000 Hz. arasındaki sesleri işitebilir. Sesin işitilebilmesi için , şiddetinin belli bir düzeye erişmesi gerekmektedir.

İnsan sesleri ise 250-500-1000-2000 Hz. lik frekanslarda yer almaktadır. Eğer bu ses dalgası gelişigüzel bir spektrumda yer alıyorsa, ya da diğer bir değişle istenmeyen bir ses ise buna “gürültü” adı verilir. İnsan sağlığı ve konforu üzerinde çok olumsuz etkileri olan gürültü, işitme hasarlarının yanı sıra, vücut aktivitesinde kan basıncının artması, kasların istem dışı kasılması gibi fizyolojik tesirler, huzursuzluk sinirlilik gibi psikolojik tesirler ve iş veriminin düşmesi gibi performans tesirleri olan çok önemli bir olgudur.

Son yıllardaki bilimsel ve teknolojik gelişmeler sonucu toplum hayatında ortaya çıkan gürültü sorunu, ülkemizde de önem kazanmaya başlamıştır. Aslında gürültü kontrolü, çağdaş yaşam konforunun ayrılmaz bir parçası olup, insan sağlığı ile de doğrudan ilişkilidir. Gelişmiş ülkelerdeki yapılarda canlıların, özellikle insanın, gürültüden korunması, uyulması zorunlu yönetmelik ve standartlarla güvence altına alınmıştır. Ülkemizde ise henüz, bazı önemli yapılar hariç, bu konuda ciddi ve tutarlı sayılabilecek herhangi bir yönetmelik veya standart yoktur.

Gürültünün insan sağlığı üzerindeki olumsuz etkileri yanında, günlük normal faaliyetleri (radyo dinleme, kişiler arasındaki konuşma, televizyon seyretme, telefonla konuşma, uyuma) de olumsuz yönde etkilediği saptanmıştır. Diğer ülkelerde yapılan çalışmalar Avrupa 'daki bazı konutların ses yalıtım oranlarının bile uluslararası standartların altında olduğunu göstermektedir. Ancak, yeni yapılan binalarda standartlara uygun ses yalıtımının sağlanması için gereken özenin gösterildiği saptanmaktadır. Yapılan araştırmalarda; bir ofis ortamında gürültünün 75 dB’ den 55 dB’ e indirilmesi ile çalışanların performansında %20’ ye varan artışlar saptanmıştır. Endüstriyel ortamlarda ise gürültü düzeyinin 10-15 dB aşağı çekilmesi ile üretimde %8-12 düzeyinde artışlar saptanmıştır.

Ülkemizdeki çalışmalarda ise konutların ses yalıtım durumlarının Avrupa 'daki konutlara göre daha kötü olduğunu göstermektedir. Hatta İstanbul ve İzmir 'deki konutların çoğunluğunda konut içi gürültü düzeyinin rahatsız edici düzeylerde olduğu bile saptanmıştır. Bu durum, konutlardaki ses yalıtımına Türkiye 'de henüz gerekli özenin verilmediğini ortaya koymaktadır.

GÜRÜLTÜ VE GÜRÜLTÜ KONTROLÜ

Gürültünün insan üzerindeki olumsuz etkileri tahmin edilenin tersine düşük seviyelerden itibaren başlayabilmektedir.

30-60 dB Psişik etkiler

60-90 dB Psişik ve nörevejetatif etkiler

90-130 dB Psişik, nörevejetatif ve otolojik etkiler.

Gürültünün genel olarak kişi üzerindeki psikolojik ve fizyolojik etkilerini ise şu şekilde sıralayabiliriz:

Yorgunluk,sinirlilik, saldırganlık hali

Hafıza değişiklikleri

Sosyal davranış bozuklukları

Geçici ve kalıcı işitme kayıpları

Solunum ve dolaşım sistemi bozuklukları

Görme ve renk algılama güçlüğü

İstemli kaslarda istem dışı hareketler

Kadınlarda sakat, ölü ve erken doğumlar

İşyerlerinde gürültü seviyesine göre çalışma süreleri;

Gürültü Seviyesi ( Desibel )	Çalışılabilecek Saat
80 desibelde	7,5 saat
90 desibelde	4 saat
95 desibelde	2 saat
100 desibelde	1 saat
105 desibelde	0,5 saat
110 desibelde	0,25 saat
115 desibelde	1/8 saat

Taşıtların üst gürültü seviyeleri

Taşıt Türü	Üst Gürültü Seviyesi(dBA)*
Otomobil	75
Otobüs (Şehir içi)	85
Otobüs (Şehirler arası	80
Ağır Araç	85
Lokomotif içi	85
Vagonlar	70

Yerleşim Bölgeleri Gürültü Değerleri

Bölge Tanımı	Ölçüm (dBA)*
Şehir Dışı	0
Şehir Konutları	5
Şehir Merkezi	20
Endüstri Bölgesi	25

* DBA : İnsan kulağının en çok hassas olduğu orta ve yüksek frekansların özellikle vurgulandığı bir ses değerlendirmesi birimidir. Gürültü azaltılması veya kontrolünde çok kullanılan dBA birimi, ses yüksekliğinin subjektif değerlendirmesi ile de ilişkilidir .

Çalışmalarınızın ortamı sizi ve çevrenizdekileri kesin etkilemekte olduğundan, ses yalıtımı, akustik dizaynının yanı sıra, dekoratif görünümde düşünülerek, iç mimari tasarımlarda akustiğe uygun dizaynlar seçilmektedir. Her türlü ses çalışmalarınızı,rahat bir ortama taşımak şimdi daha ucuz ve kolay. Günümüzün kalabalık ve içiçe şehir yaşamının beraberinde getirdiği ses kirliliği, sessiz olması gereken ortamlarda bazı önlemlerin alınmasını mecbur kılıyor. Müzik yayınlanan bir yerdeki sesin çevreyi rahatsız etmemesini sağlamak veya sesin kayıt edildiği bir yerde başka seslerin ortama girmesini engellemek ancak iyi bir ses izolasyonu ile mümkün.

Bir alanın ses ayarı :

Duyma kalitesinin artırılması
Gürültülü bir alanın ses seviyesinin düşürülmesi
Alan ses ayarı

AKUSTİK MALZEMELERİN SES YUTMA KATSAYISI

Malzeme	Frekanslara (Hertz) göre ses yutma katsayısı
	125	250	500	1000	2000	4000
Mineral Yünler (camyünü ve taş yünü) (50 mm kalınlıkta)	0.10	0.60	0.90	1.00	1.00	0.95
Poliüretan yumuşak köpük (50 mm kalınlıkta)	0.08	0.27	0.70	1.07	1.05	1.04
Melamin köpük (50 mm kalınlıkta)	0.15	0.27	0.63	0.91	1.03	1.06
Ahşap Yünü	0,50	0,80	0,90	0,90	0,90	0,90

Ses bir ortamda yayılırken, bir engelle karşılaştığında, diğer fiziksel olaylar gibi üç temel biçimde davranır. Sesin bir bölümü karşılaştığı engelden yansır,bir bölümü engel tarafından yutulur, kalanı da engelin diğer tarafına geçer. Dolayısıyla her malzemenin bir ses yutma katsayısı (α) vardır.

Ses Yalıtımı :
Gelişen teknolojiye paralel olarak yapı elemanlarının hafiflemesiyle gürültü
sorunları ortaya çıkabilmektedir. Bu sebeple yapı elemanlarının ses ışınları karşısındaki
davranışlarını iyi bilmek, sonradan meydana gelecek ve masraflı, telafisi zor durumlarda
kalmayı önleyebilir. Yapı elemanları vasıtasıyla iletilen bu seslerin miktarlarını azaltmak
için alınan önlemlere “Ses Yalıtımı” denir.
Yapı elemanlarında sesin iletimi ve yayılımı iki yolla olur :
1. Hava doğuşumlu sesin bir mekandan diğerine iletilmesi
2. Darbe sesinin alıcı mekanda hava doğuşumlu ses olarak yayılması ya da
strüktür yoluyla uzak mekanlara taşınarak hava doğuşumlu ses olarak
yayılması
Özellikle konut, okul, hastane gibi gürültüye duyarlı yapılar için yapı elemanlarının ses
geçiş kaybı değerlerinin belli limitlerde olması gerekmektedir. Yapı akustiği açısından en
doğrusu mimari tasarım aşamasında gürültü kontrolünün yapılmasıdır. Mekanların
işlevleri ve bu mekanları etkileyen gürültü kaynakları göz önüne alınarak alınabilecek bazı
önlemler şu şekildedir :
• Yapının Konumu
- Yapının otoyollardaki trafik gürültüsünden, demiryolu ve havayolu taşıtlarının
gürültülerinden etkilenmemesi için yapıları mümkün olduğunca buralara uzak inşa etmek.
- Gürültü kaynağı ile seçilen yerleşim merkezleri arasına doğal tepeler, ağaçlar veya
yapay setler oluşturmak.
- Yansımaya sebep olacak bina şekillerinden kaçınmak. (U şeklinde, avlu tipi)
- Mevcut rüzgar ve sıcaklık değişimlerini dikkate almak.
• Yapı içindeki bölme elemanlarının ses yalıtımı
- Yapı elemanlarının yoğunluğunu arttırmak.
- Çift tabakalı duvar uygulaması yapmak.
- Cam alanlarında çift cam, lamine cam uygulaması yapmak.
- Kalın, ağır ve boşluksuz kapılar kullanmak. Kullanılamıyorsa önlem almak.
- Duvarları delerek geçen havalandırma kanallarından, borulardan ve etrafındaki
boşluklarda ses sızıntısını önlemek.
- Darbe sesine karşı yüzer döşeme uygulamaları yapmak (neopren,polietilen,
taşyünü döşeme detayları) , esnek tespitli asma tavan uygulamak.

DARBE SES YALITIMINDA KULLANILAN MALZEMELER :
• Mineral Yünler (camyünü, taşyünü vb..)
• Polietilen
• Kauçuk Köpüğü
• Ahşap Yünü
• Poliüretan

TİTREŞİM YALITIMI :

Geçirgenlik
Titreşim alıcılardan yapıya geçen titreşim miktarı
Verim
Titreşim alıcılar tarafından geçişi engellenen titreşim miktarı

Geçirgenlik = %100 – Verim

Örneğin ; Geçirgenlik=%20
%20 = %100 – Verim
Verim % 80 olmalıdır.

Etkili bir ses yalıtımı; amaçları belirlenmiş yapılarda doğru malzemelerin doğru detaylarda
kullanılmasıyla ve hatasız işçilikle mümkün olabilir.